Contextuele coaching en supervisie

Wat is nu eigenlijk contextueel?

We kunnen op verschillende manieren naar menselijke relaties kijken. Er zijn vier manieren: die van de feiten, je denken en voelen, de interactie en tenslotte de relationele ethiek. Het zijn aspecten, van elkaar onderscheiden maar niet te scheiden. Elk aspect is altijd verbonden met de andere drie aspecten van menselijke relaties. Deze vier manieren worden in onze praktijk allemaal gebruikt om problemen zichtbaar, helder en voelbaar te maken.

Contextueel beschrijven we straks als vierde manier. Dat we eerst de drie andere noemen is, omdat we die uiteraard ook gebruiken. Met als overkoepelende basis en vertrekpunt de vierde manier, de contextuele benadering.

Eerste manier: de feiten

Wil je iemands levensloop enigszins begrijpen dan begin je ermee de feiten op een rij te zetten. Het gaat dan om belangrijke gebeurtenissen en gegevens die het bestaan van de ander in hoge mate beïnvloeden en grote invloed hebben op zijn gedrag in relaties. Zoals gezondheid en ziekte, partnerkeuze en echtscheiding, geboorte van een kind en overlijden van een dierbare, sekse en karakter, voorafgaande studie en maatschappelijke functie, werk en werkloosheid.
Soms is een probleem eenvoudig op te lossen door in te grijpen in de feiten. Bijvoorbeeld door veranderingen in de organisatie en regelingen aan te brengen. Maar lang niet altijd. Meestal is het zaak om te leren anders met de onveranderbare feiten om te gaan. Dat vereist een andere kijk op de feiten. Feiten staan nooit los van de persoon. Eigenlijk bestaan er geen feiten, er bestaan alleen geïnterpreteerde feiten. Daarmee komen we aan de tweede manier.

Tweede manier: de psychologie (je denken en je voelen)

We kunnen iemands gedrag in relaties ook proberen te begrijpen vanuit de psychologische dimensie: hoe hebben mensen de feiten en ervaringen in hun leven verwerkt, wat deden de feiten voor de ontwikkeling van hun persoonlijkheid, hoe beleven ze zichzelf en de anderen, hoe groot is hun zelfvertrouwen, wat zijn hun verlangens en idealen? Natuurlijk gekoppeld aan de ontwikkelingspsychologische fase waarin iemand zich bevindt.
Soms is iemands probleem in hoofdzaak van psychische aard en is psychische hulp afdoende om anders met de feiten om te gaan, bijvoorbeeld een training om met faalangst om te gaan, oefeningen om weerbaarder te worden of om agressieve neigingen in toom te houden, of gewoon een goed gesprek. De psyche staat nooit los van feiten. Tegelijk is duidelijk dat elk probleem te maken heeft met menselijke relaties: er is altijd sprake van contacten met anderen, van interactie.

Derde manier: je interactie

Relationeel gedrag wordt, dat zegt het woord al, mede bepaald door allerlei vormen van interactie, zoals communicatiepatronen en onderlinge beïnvloeding. Daarin spelen termen als machtsverhoudingen, onderhandelen, coalitievorming een rol. Zelden staat een feit of een psychische gesteldheid los van een of andere vorm van interactie. Wel is het mogelijk dat in iemands probleem vooral een storing in de interactie naar voren komt. Dan denken we aan trainingen voor samenwerken, functioneren in een groep, vergaderen, sociale vaardigheden.
Het is belangrijk te bedenken dat deze manier niet gelijk staat aan oorzaken en gevolgen. Het zijn aspecten die elke menselijke relatie in beweging houden. Wel kun je elke situatie achtereenvolgens onder het licht zien van een van de manieren, zoals je een huis van meerdere zijden, vanuit verschillende gezichtspunten, kunt bekijken. Zo is iets nooit alleen de oorzaak van een probleem. Het probleem heeft altijd raakvlakken met alle drie de manieren van kijken naar een mens en zijn problemen.

Vierde manier: relationele ethiek (contextueel)

De eerste drie manieren kennen we eigenlijk door en door.  De psychiater Ivan Boszormenyi-Nagy voegt er een vierde aan toe, die hij de ‘relationeel ethische’ noemt. Gedrag in relaties kun je ook bekijken vanuit het ethische gehalte ervan: rechtvaardigheid, eerlijkheid.

De kern van iedere relatie is het evenwicht tussen geven en ontvangen. Ik geef aandacht, vriendschap, liefde aan de ander, maar als ik daar nooit iets voor terug krijg, verschraalt de relatie. Wie investeert in een relatie hoort er wat voor terug te krijgen. Zo ‘hoort’ dat, dat is pas fair.
Vanzelfsprekend is het geven en ontvangen in de ene relatie sterker en diepgaander, bijvoorbeeld tussen mij en mijn dochter, dan in een andere, bijvoorbeeld tussen mij en de kapper, maar in beide situaties, zij het in verschillende mate, steekt het je als je je unfair behandeld voelt.
Een relatie bestaat dus bij de gratie van het evenwicht tussen geven en ontvangen. Als dat evenwicht verstoord wordt, is herstel mogelijk door terug te geven. Als ik veel gedaan heb voor een vriend, voor een leerling, voor de school, dan staan deze bij mij in het krijt: zij moeten jets teruggeven, al was het maar dankbaarheid. Dat houdt het evenwicht in stand en in beweging.
Nagy noemt deze dimensie een ethische. Met ethiek wordt niet  bedoeld een geheel van maatschappelijk overeengekomen normen of een ethisch systeem. Hij bedoelt universeel menselijke billijkheid, rechtvaardigheid in relaties. Daarin speelt de groeps- en familiecultuur natuurlijk wel een rol, maar wat mensen in hun relatie rechtvaardig vinden wordt uiteindelijk binnen die relatie zelf bepaald. De relatie besluit welk evenwicht er moet zijn tussen geven en nemen, en daarin bestaan grote verschillen. De baby die lacht tegen zijn moeder geeft evenzeer terug als de school die afscheid neemt van een leraar met een groot cadeau.

Contextuele coaching en supervisie is een benadering die problemen en levensvragen niet los ziet van wat generaties lang is doorgegeven en ontvangen. De verbondenheid die er is met jouw partner, kinderen, ouders, grootouders en andere belangrijke (familie)relaties vormen die ‘context’. Elke hulpvraag wordt vanuit die context benaderd.
Contextuele coaching is een preventieve én herstellende manier van werken in individuele, familie, gezins- en ook werkrelaties omdat het rekening houdt met afkomst én toekomst.

De coaching heet daarom ook wel intergenerationeel.  Loyaliteit, rechtvaardigheid en betrouwbaarheid zijn belangrijke aspecten in de dynamiek van menselijke relaties. Als er ergens iets mis gaat tussen mensen dan is het vaak in dit gebied. Het zijn vaak deze aspecten waar mensen persoonlijk en in relatie met anderen in het leven van alledag tegen aan kunnen botsen. Het gevolg daarvan kan zijn dat de balans van geven en ontvangen verstoord wordt en men niet meer toekomt aan het bieden van gepaste en verantwoorde zorg. Dit kan zo verstorend werken dat ook de volgende generatie daar mee te maken krijgt. In de coaching en supervisie zijn het dan ook deze aspecten die veel aandacht vragen en krijgen.

 

The Bridge Between: Contextual Therapy and its Founder Ivan Boszormenyi-Nagy

Meer zien en horen over de contextuele benadering, kijk dan onderstaand filmpje met de grondlegger Nagy.