Geen moeder, geen ouder, kan zich voorbereiden op de vreselijke ervaring van de dood van een kind.

Door: Barbara Jaffe

Mijn broer Jeffrey, 22 maanden, kreeg bacteriële meningitis en stierf binnen zes weken. Mijn moeder kroop in haar bed, waar ze haar verdriet omhulde met haar lakens, dekens en een verduisterde kamer.
Haar arts bracht een huisbezoek om haar te begeleiden. Hij gaf haar opdracht om ‘een ander te krijgen’ en gaf een fysieke klap op haar gezicht om haar uit haar verdriet te laten schrikken. Ze volgde het bevel van de dokter op en ik werd verwekt. Ik ben het vervangende kind, geboren na het tragische verlies van mijn broer, om de vacature te vullen.

Mijn moeder is nooit hersteld van het verlies, dat des te pijnlijker werd door de harde ’therapie’ van haar arts. Omdat mijn moeder geen gezonde manier had om Jeffrey’s dood te verwerken, was ze niet emotioneel voorbereid op mijn komst. Ja, ze was dolblij met een dochter na haar twee zonen, maar ze wilde het verlies van een ander niet voelen, dus beschermde ze zichzelf om niet te dicht bij een ander kind te komen dat misschien ook behoeften heeft en mogelijk zou kunnen sterven.

Toen ik opgroeide, hield ze afstand van me en ging ik haar liefde als voorwaardelijk beschouwen, afhankelijk van mijn gedrag. Al vroeg, zonder de taal of het begrip van een dergelijke dynamiek, werd ik de redder van mijn moeder. Ik deed alles en nog wat om haar gelukkig te maken, haar uit bed te lokken, uit de duisternis waaruit ze haar vertrouwde troost putte.

Ik gedroeg me ‘perfect’ zowel binnen als buiten het huis. Ik was vastbesloten om haar geen problemen te bezorgen.  Mijn moeder reageerde ook boos als ik niet perfect was, zichzelf dan weer isolerend achter haar slaapkamerdeur. Op andere momenten, toen ik ziek werd, stortte ze volledig in. Zelfs als klein meisje deed ik mijn best om nooit te laten zien dat ik ziek was en toen ik dat was, maskeerde ik mijn symptomen.

Liefde voor eten
Wat ik echter niet kon verbergen, was mijn liefde voor eten. Oh, ik hield van alles dat gevuld was met calorieën – van burgers, tot dik vlees, tot pizza’s, gebakken kip en alle zoetigheden! Ik werd zo bewust van mijn gewicht dat ik al snel meer gefocust was op mijn hongerpijn dan op eten. De eerste positieve opmerkingen over mijn gewichtsverlies van vrienden en familie waren zo inspirerend dat ik begon te genieten van mijn dagen van honger. Mijn moeder en ik ontwikkelden een controlestrijd tussen wat ze me smeekte te eten en wat ik weigerde. Dit werd onze dans voor de rest van ons leven. Zelfs toen ze acht jaar geleden overleed, smeekte ze me om te eten wanneer ik er was.

Maar zoals ik al zei: mijn moeder deed haar uiterste best. Er waren tijden dat ze liefhad en hysterisch grappig was. Het huis werd geschilderd in onzichtbare primaire kleuren van vreugde, gedeeld door mijn vader, broer en mij. Maar toen haar duisternis binnenkwam, zuchtte hetzelfde huis in zwaarte, dwingend ons terug te trekken naar onze aparte kamers. Zodat moeder kon rusten achter haar gesloten slaapkamerdeur.

Zoals veel kinderen die geboren zijn om een leegte in een familie te vullen, groeide ik uit tot een mollig, angstig meisje. Met mijn verlangen om niet alleen mijn moeder, maar ook iedereen te plezieren. Hoewel ik nooit ben opgegroeid met het gevoel dat ik het vervangende kind was, wist ik dat mijn geboorte het gevolg was van het overlijden van de arme Jeffrey. Af en toe hadden mijn moeder en ik een gesprek, schijnbaar uit het niets. Mijn moeder zei dan:
“Ik wilde eigenlijk maar twee kinderen.”
Ik reageerde met een opmerking die mijn groeiende kritische denkvaardigheden weerspiegelde:
“Mam, waar zou ik zijn als Jeffrey nog leefde?”
Haar laatste verklaring vereiste geen reactie en bracht een verbijsterde stilte:
“Nou, Barbara, je zou niet zijn geboren.”

Toch een prachtig leven
Maar toch, ongeacht de omstandigheden van mijn geboorte en mijn plaats in ons gezin, voelde ik me geliefd en reflecteerde ik met vreugde op mijn jeugd. Mijn veerkracht, een genetisch geschenk van mijn vader, heeft me geholpen tijdens mijn levensreis. Ironisch genoeg heb ik veel van mijn natuurlijke empathie te danken aan mijn eigen onzekerheden. Maar door stevige therapie, reflecterend schrijven en de vastberadenheid om te verwerven wat anderen schijnbaar moeiteloos bezitten, heb ik een prachtig leven. Worstelingen hebben uiteindelijk de basis gelegd voor mijn innerlijke groei.

Barbara Jaffe is auteur van het boek: When will I be good enough? A replacement child’s journey to healing